Niektóre rodzaje broni palnej, pojawiające się na przestrzeni lat na rynku, przeszły do historii nie tylko jako skuteczne konstrukcje na służbie instytucji mundurowych, ale także jako wyposażenie cywilne, wykorzystywane choćby podczas zawodów sportowych. Niekiedy występowały równolegle w dwóch wersjach – dla wojska i służb specjalnych oraz dla miłośników sportów strzeleckich.

Świetnym tego przykładem jest karabinek cywilny AR-15, który w wersji militarnej z lekkimi modyfikacjami był stosowany z powodzeniem przez wojsko jako M16.

 

AR-15 – krótka historia popularnego karabinka

Lekki karabinek AR-15 powstał na bazie innej konstrukcji, AR-10 (kaliber 7,62 mm). Stworzyła go grupa projektantów: Eugene Stoner, L. James Sullivan, Robert Fremont, działający w firmie Fairchild Armalite. Prace nad tą konstrukcją należały do programu SCHV (Small Caliber High Velocity), w której koncentrowano się na stworzeniu nowych typów uzbrojenia, wyróżniającego się dużą lekkością oraz zapewniającego żołnierzom większą siłę ognia.

Tak powstał AR-15. Został pomyślany jako lekka wersja broni o mniejszym kalibrze niż pierwowzór (5,56 mm). Prototypy zaczęły się pojawiać już w roku 1956.

Firma Fairchild Armalite nie zajęła się jednak produkcją tej konstrukcji. Już bowiem w 1959 sprzedała prawa do niej firmie Colt, która zbudowała jej renomę i rozpoznawalność na całym świecie. To właśnie tam stworzono i sprzedawano dwie wersje tej broni palnej:

• cywilny, samopowtarzalny karabin AR-15,
• wojskowy M16 (początkowo dla amerykańskich sił zbrojnych).

Model cywilny, pozwalający na ogień samopowtarzalny, wszedł do seryjnej sprzedaży od roku 1962, gdy dostarczono większą liczbę sztuk na potrzeby Amerykańskich Sił Zbrojnych. Spora partia trafiła między innymi do amerykańskich doradców działających w Wietnamie. Karabinek zakupiły zarówno Siły Powietrzne, Marynarka Wojenna, w tym zwłaszcza oddziały specjalne SEAL, jak i Wojska Lądowe. Stał się zatem jednym z najpowszechniej stosowanych typów broni palnej w amerykańskim wojsku.

Co ciekawe, Amerykanie przez długi czas traktowali M16 jako rozwiązanie tymczasowe, które miało służyć armii do czasu ukończenia wspomnianego już programu SCHV. Okazało się jednak, że na długie lata stało się ono obowiązującą konstrukcją. Stosowano go na wielką skalę choćby podczas konfliktu w Wietnamie.

Również cywilny odpowiednik stał się zyskał gigantyczną popularność. Chętnie był i wciąż jest wykorzystywany między innymi podczas zawodów sportowych różnego szczebla.

 

Podstawowe cechy karabinka AR-15

AR-15 to karabinek samopowtarzalny, gazodynamiczny, z minimalnym odrzutem. Konstrukcja zazwyczaj jest wykonywana ze stopów lekkiego aluminium oraz tworzyw sztucznych. Broń zasila się magazynkiem pudełkowym na amunicję pośrednią (20 nabojów), o wysokiej energii początkowej pocisku – pociskami .223 Remington.

Liniowy układ broni, czyli umieszczenie kolby na przedłużeniu lufy, sprawia, że jest ona łatwa do opanowania, zarówno przy strzelaniu ogniem pojedynczym, jak i seriami.

Oryginalna wersja cywilna AR-15 jest niezmiernie lekka i waży 2,72 kg z pustym magazynkiem. Stanowiło to jedną z najważniejszych zalet tej konstrukcji, która na długie lata weszła do kanonów broni palnej do użytku sportowego.

Długość broni wynosi 991 mm, a lufy 508 mm. Prędkość początkowa pocisku kształtuje się na poziomie 1,006 m/s, a zasięg skuteczny to 457 m.

Waga i wielkość późniejszych modeli i modyfikacji bywały różne. Niektóre znacząco różniły się od pierwotnej wersji, stając się znacznie cięższe i znacznie bardziej rozbudowane.

Czym wersja cywilna AR-15 różni się od M16?

Choć karabinki AR-15 i M16 na pierwszy rzut oka wyglądają z zewnątrz bardzo podobnie, to wewnątrz mocno różnią się zastosowanymi rozwiązaniami.

Przede wszystkim modele cywilne pozwalają wyłącznie na stosowanie dwóch trybów: zabezpieczonego lub samopowtarzalnego. Wersja wojskowa, M16, ma dodatkowo możliwość przełączenia się na tryb samoczynny lub serię trzech strzałów.

Co ciekawe, sprzedaż drugiego z wariantów, z ogniem ciągłym, dla cywilów nie jest dopuszczona w Stanach Zjednoczonych. Jednak równocześnie można legalnie sprzedawać szablony, pozwalające na przeprowadzenie modyfikacji sprzętu we własnym zakresie. Takie modyfikacje stosuje się w przypadku sprzedaży AR-15 dla służb mundurowych lub klientów zagranicznych.

 

Wersje karabinka M16

Zmiany w konstrukcji przeznaczonej dla wojska, dopasowywane były do bieżących potrzeb. W latach 70. zwiększono choćby magazynek do produktów 30-nabojowych, stosowanych do dnia dzisiejszego. Wcześniej M16 posiadał wyłącznie mniejsze magazynki, mogące pomieścić 20 sztuk amunicji.

Wprowadzenie do Amerykańskich Sił Zbrojnych karabinu maszynowego M249 SAW (Minimi), doprowadziło do powstania nowej wersji karabinka M16, nazwanej M16A2, różniącej się typem stosowanych nabojów. Weszła ona do produkcji w roku 1982.

W 1994 natomiast wprowadzono wersję M16A3, w której da się zaobserwować drobne, wręcz kosmetyczne zmiany. Jej największym atutem było zastosowanie częściowej modułowości konstrukcji (demontaż łoża i podczepienia granatnika). Model ten dawał możliwość strzelania ogniem pojedynczym lub ciągłym. Wprowadzony w tym samym czasie wariant M16A4 natomiast pozwalał na uzyskanie ognia pojedynczego lub 3-strzałowego.

Skrócona wersja M16, nazywana też po prostu M4, była regularnie modyfikowana. Stała się w pewnym momencie podstawowym typem uzbrojenia dla Sił Lądowych USA, wypierając stopniowo klasyczne modele M16.

 

Wersje karabinka AR-15

Również wersja cywilna AR-15 doczekała się wielu modyfikacji. Poszczególne rozwiązania różnią się między sobą osprzętem, akcesoriami, rodzajami zastosowanych systemów gazowych.

Co ciekawe, gdy po 1988 roku wygasły zastrzeżenia patentowe, karabinek AR-15 zyskał na rynku cywilnym nowe życie. Wzrosła liczba odmian, a produkt jest wytwarzany przez wiele zakładów, które sprzedają swoje warianty.

Do najpopularniejszych, chętnie stosowanych podczas zawodów sportowych, zaliczają się choćby:

• Armalite Eagle 15 Mission First Tactical Edition,
• AR-15 Diamondback DB15,
• FedArm AR-15,
• Smith & Wesson M&P15.

Rodzaje systemów gazowych w karabinkach typu AR-15

Jednym z kluczowych elementów karabinka AR15 i M16 jest oczywiście system gazowy. W tego typu konstrukcjach występował on w aż trzech wariantach:

• bezpośrednie odprowadzenie gazów prochowych na suwadło (DI – Direct Gas Impingement),
• z długim skokiem tłoka (Long Stroke System),
• z krótkim skokiem tłoka (Short Stroke System).

Czym się różnią między sobą wymienione rozwiązania?

Pierwszy z nich to rozwiązanie oryginalne, zaprojektowane jeszcze przez Eugene’a Stonera w latach 50. XX wieku. W tej konstrukcji gazy prochowe są przekierowywane przez bufor gazowy do komory gazowej w suwadle. Wysokie ciśnienie gazów inicjuje cykl pracy suwadła oraz zamka. Prowadzi to do usunięcia łuski i załadowania kolejnego naboju do komory albo zatrzymania suwadła z zamkiem z tyłu przy pustym magazynku.

System z długim skokiem tłoka ma komorę gazową nad lufą. Gazy prochowe prowadzą do wymuszenia ruchu tłoka i popychacza, przymocowanego na stałe do suwadła. Dłuższa droga tłoka i popychacza niż w systemach z krótkim skokiem tłoka sprawia, że dodano w tym rozwiązaniu rurę gazową, która pełni funkcję prowadnicy i zabezpieczenia przed zabrudzeniem tego elementu.

Układ z krótkim skokiem też ma komorę gazową umieszczoną nad lufą. Gazy prochowe prowadzą do wymuszenia ruchu tłoka z popychaczem, przez co uderza on w bufor na suwadle. Inicjuje to ruch wsteczny i przeładowanie broni.

 

Jak przystosować podstawowy model AR-15 do zawodów sportowych?

Karabinek AR-15 należy wciąż do niezmiernie popularnych konstrukcji, wykorzystywanych podczas zawodów sportowych, zwłaszcza w konkurencjach dynamicznych. Pomimo zaawansowanego wieku, wciąż nie mają sobie równych choćby w zawodach, rozgrywanych według reguł IPSC (International Practical Shooting Confederation).

Do uzyskania jak najlepszych rezultatów w sporcie, warto zadbać o dostosowanie swojego modelu AR-15 do indywidualnych potrzeb. Co można zrobić?

Wielu zawodników skupia się na takich kwestiach, jak choćby:

• znalezienie odpowiedniej długości lufy, co zwiększa celność
• wybór urządzenia z odpowiednio umieszczonym otworem gazowym (carbine, middle, riffle),
• poprawę płynności regulacji komory gazowej,
• zwiększenie wydajności urządzeń wylotowych,
• wybór lekkiego suwadła,
• wybór właściwych akcesoriów, jak chwyty, manipulatory itp.

W wielu przypadkach znalezienie odpowiednich modyfikacji i dobór akcesoriów są kwestią indywidualną.

 

AR-15 – ponadczasowy karabinek dla sportu

Choć od wyprodukowania pierwszego egzemplarza minęło już naprawdę wiele lat, karabinki AR-15 wciąż cieszą się olbrzymią popularnością wśród użytkowników cywilnych, którzy chętnie sięgają właśnie po ten typ broni podczas rozmaitych zawodów lub amatorskiego strzelania rekreacyjnego.

Trudno się dziwić. Konstrukcja wciąż sprawdza się świetnie i nieustannie daje olbrzymią przyjemność ze sportowego strzelania, zwłaszcza w konkurencjach dynamicznych.